Pouki biten fo nou aprann lang ki sòti lòtbò? Lanné 2023 lasa, tèm a simen asi lé lang ka woulé anlè :”Sa ki enpowtan sé kominiké“. Zélèv a twazyèm “Éwokaribéyenn pangnòl ” jeté on ti koudzyé anlè kèsyon- lasa parapòt a sa yo ja viv é yo tiré on bilan asi tousa.
Kimoun pa jen révé yo konpwann-li fasilman adan on dòt lang alòs kè i adan on péyi étranjé ? Konnèt lang ki sòti lòtbò ni onlo enpòwtans si ou vlé vwayajé. Èdmoun de WAAL ka di konsa :”Gras a sé lang-la, nou akaz an-nou nenpòt ki koté. ” “E.” on zélèv a klas-la èspliké nou kijan i sové manman é papa’y lé yo té ay Sintmawtin davwa i té ka métrizé anglé-la:”Nou té o mwa dout an 2022, nou pati Sintmawtin évè léparan. Lè nou rivé an lotèl-la,yo fè-yo signé onlo papyé enpòwtan , léwgadé moun-la ki rèsèvwa-yo,pozé- yo on kèsyon yo pa konpwann… An mofwazé kèsyon-la pou yo. “An-nou imajiné jan paran a” E. “té kontan konésans an anglé a timoun a-yo!
Jòdijou nou a plis dè ui milya touwonlatè ka palé plis ki 7000 lang. Nou oblijé , asirépapétèt ,apwann palé lang a lòt-la pou kréyé on lyannaj. “L”é “N” ka mèt sa byen an tèt an-nou: nou tout ké oblijé on jou ou lòt fasadé évè moun , lang é mès é labitid diféran. “An ka sonjé on fwa an lyanné évè on tiboug ka palé pangnòl pannan on vwayaj pa asi Lèspangn. An rivé échanjé évè ‘y davwa an té konnèt détwa mo pangnòl: sé T. ka palé konsa. Anplis disa évè zafè a entèwnèt nou ka oblijé wouvè asi touwonlatè é nou pé jwenn évè onlo moun asi latè, gras a sa yo ka: kriyé blòg,fowòm a palé,tchat é jé an lin. L.ka rakonté i té ka jwé on jé vidéyo lè i wousouvwè on dèmann pou vin zanmi évè moun-la.I asèpté. Sé konsa on bèl lanmityé vin vwè jou évè on jenn mèksiken.
Kanta J.sèl biten i ka sonjé sé ay fè étid a’y adan ondòt péyi ,adan kad a échanj ant inivèwsité. “An vlé divini étidyant “déchanj “é pou sa fèt ,fò an ni on bon nivo an lang. Pou pati apwann adan ondòt péyi, fò nou pasé lègzamen a lékri kòm a loral. “Plita, lè nou ké ka travay sa ké ban-nou on bèl pal. Mi sa N.ka di :”Lè an té an staj, an touvé-mwen on ti jan mélé davwa an pa té ka gyè konpwann anglé. An té adan on boulanjri, an té ka fè lakès .On madanm rivé é i mandé-mwen :”how is boit?”antouka sé sa an tann…an rété èstébékwé….an kriyé chèf an-mwen ki èspliké-mwen kè madanm-la té vlé sav si té ka rété-nou bokit…”S.tini on kouzen ka jwé gran foutbòl pwofésyonèl koté Renn.I ka woulé pou klèb Bayenn an Almangn. Pou i té pé alèz a’y,i té oblijé apwann lang-la. Tout sé gran spòwtif-la douvan menm pwoblématik-la.
Lè’w ka palé on dòt lang,sa ka pèwmèt-vou dékouvè mès é labitid a péyi-la,ki souvantfwa diféran a sa nou konnèt. Nou ka dékouvè kijan moun a péyi-la ka pèwsèvwa lantouraj a-yo. An lékòl an-nou nou apwann sé pangnòl- la tini labitid manjé douz grenn rézen lè 31 désanm a minui pou rivé a nouvèl lanné-la. Tradisyon-lasa pa ka ègzisté isidan.Yo ka fété pwason davwil a-yo ĺè 28 avwil é anba-la sé lé Rwamaj ka menné kado, sa pa ni ayen a vwa évè Pènwèl. Sé piti pangnòl-la dwètèt atann lè 6 janvyé pou wouvè kado a-yo. Pa ni lontan nou konparé jan kannaval ka fèt an Gwadloup é jan sa ka pasé adan lépéyi otila moun ka palé pangnòl.
- dékouvè, dapré grangrèk, moun ka sèvi évè plizyè lang ka tini pi bon rézilta adan domenn-lasa :entélijans an jénéral, mémwa, jan pou pwan désizyon ,jan pou konsantré é fokalizé lèspwi a’w, flèksibilité mantal a’w, fè plizyè biten anmenmditan. Sa entérésan davwa nou, ki sòti adan on lilèt, noutout bileng davwa noutout près ka palé dé lang: fwansé é kréyòl. M.ka fè-nou konpwann pliplis nou ka palé plizyè lang,pliplis nou ké kapab apwann ankò dòt lang. Lèspwi an-nou ja abityé fè alé-rètou ant sé lang-lang-la, i ké pé woutyenn pli fasilman sa nou ka kriyé” nouvèl konésans lengwistik”.
Pou bout, nou pwan konsyans, apwann onlo lang ka sèvi-nou onlo:
– pou pati lòtbò (vwayajé )
-pou échanjé évè onlo moun
-pou ni plis chans adan domenn pwofésyonèl
-pou wouvè lèspwi an-nou asi dòt mès é labitid a dòt péyi.
-pou amélyoré sa nou ka kriyé “kapasité kognitiv “an-nou (mémwa,jan pou nou palé, latansyon, konsantrasyon…)
Tousa rézon pou fè nou konpwann sa entérésan divini poliglòt.
Twazyèm lang é kilti Éwokaribéyenn-pangnòl