Pouki biten fo nou aprann lang ki sòti lòtbò? Lanné 2023 lasa, tèm a simen asi lé lang ka woulé anlè : »Sa ki enpowtan sé kominiké« . Zélèv a twazyèm « Éwokaribéyenn pangnòl » jeté on ti koudzyé anlè kèsyon- lasa parapòt a sa yo ja viv é yo tiré on bilan asi tousa.
Kimoun pa jen révé yo konpwann-li fasilman adan on dòt lang alòs kè i adan on péyi étranjé ? Konnèt lang ki sòti lòtbò ni onlo enpòwtans si ou vlé vwayajé. Èdmoun de WAAL ka di konsa : »Gras a sé lang-la, nou akaz an-nou nenpòt ki koté. » « E. » on zélèv a klas-la èspliké nou kijan i sové manman é papa’y lé yo té ay Sintmawtin davwa i té ka métrizé anglé-la: »Nou té o mwa dout an 2022, nou pati Sintmawtin évè léparan. Lè nou rivé an lotèl-la,yo fè-yo signé onlo papyé enpòwtan , léwgadé moun-la ki rèsèvwa-yo,pozé- yo on kèsyon yo pa konpwann… An mofwazé kèsyon-la pou yo. « An-nou imajiné jan paran a » E. « té kontan konésans an anglé a timoun a-yo!
Jòdijou nou a plis dè ui milya touwonlatè ka palé plis ki 7000 lang. Nou oblijé , asirépapétèt ,apwann palé lang a lòt-la pou kréyé on lyannaj. « L »é « N » ka mèt sa byen an tèt an-nou: nou tout ké oblijé on jou ou lòt fasadé évè moun , lang é mès é labitid diféran. « An ka sonjé on fwa an lyanné évè on tiboug ka palé pangnòl pannan on vwayaj pa asi Lèspangn. An rivé échanjé évè ‘y davwa an té konnèt détwa mo pangnòl: sé T. ka palé konsa. Anplis disa évè zafè a entèwnèt nou ka oblijé wouvè asi touwonlatè é nou pé jwenn évè onlo moun asi latè, gras a sa yo ka: kriyé blòg,fowòm a palé,tchat é jé an lin. L.ka rakonté i té ka jwé on jé vidéyo lè i wousouvwè on dèmann pou vin zanmi évè moun-la.I asèpté. Sé konsa on bèl lanmityé vin vwè jou évè on jenn mèksiken.
Kanta J.sèl biten i ka sonjé sé ay fè étid a’y adan ondòt péyi ,adan kad a échanj ant inivèwsité. « An vlé divini étidyant « déchanj « é pou sa fèt ,fò an ni on bon nivo an lang. Pou pati apwann adan ondòt péyi, fò nou pasé lègzamen a lékri kòm a loral. « Plita, lè nou ké ka travay sa ké ban-nou on bèl pal. Mi sa N.ka di : »Lè an té an staj, an touvé-mwen on ti jan mélé davwa an pa té ka gyè konpwann anglé. An té adan on boulanjri, an té ka fè lakès .On madanm rivé é i mandé-mwen : »how is boit? »antouka sé sa an tann…an rété èstébékwé….an kriyé chèf an-mwen ki èspliké-mwen kè madanm-la té vlé sav si té ka rété-nou bokit… »S.tini on kouzen ka jwé gran foutbòl pwofésyonèl koté Renn.I ka woulé pou klèb Bayenn an Almangn. Pou i té pé alèz a’y,i té oblijé apwann lang-la. Tout sé gran spòwtif-la douvan menm pwoblématik-la.
Lè’w ka palé on dòt lang,sa ka pèwmèt-vou dékouvè mès é labitid a péyi-la,ki souvantfwa diféran a sa nou konnèt. Nou ka dékouvè kijan moun a péyi-la ka pèwsèvwa lantouraj a-yo. An lékòl an-nou nou apwann sé pangnòl- la tini labitid manjé douz grenn rézen lè 31 désanm a minui pou rivé a nouvèl lanné-la. Tradisyon-lasa pa ka ègzisté isidan.Yo ka fété pwason davwil a-yo ĺè 28 avwil é anba-la sé lé Rwamaj ka menné kado, sa pa ni ayen a vwa évè Pènwèl. Sé piti pangnòl-la dwètèt atann lè 6 janvyé pou wouvè kado a-yo. Pa ni lontan nou konparé jan kannaval ka fèt an Gwadloup é jan sa ka pasé adan lépéyi otila moun ka palé pangnòl.
- dékouvè, dapré grangrèk, moun ka sèvi évè plizyè lang ka tini pi bon rézilta adan domenn-lasa :entélijans an jénéral, mémwa, jan pou pwan désizyon ,jan pou konsantré é fokalizé lèspwi a’w, flèksibilité mantal a’w, fè plizyè biten anmenmditan. Sa entérésan davwa nou, ki sòti adan on lilèt, noutout bileng davwa noutout près ka palé dé lang: fwansé é kréyòl. M.ka fè-nou konpwann pliplis nou ka palé plizyè lang,pliplis nou ké kapab apwann ankò dòt lang. Lèspwi an-nou ja abityé fè alé-rètou ant sé lang-lang-la, i ké pé woutyenn pli fasilman sa nou ka kriyé » nouvèl konésans lengwistik ».
Pou bout, nou pwan konsyans, apwann onlo lang ka sèvi-nou onlo:
– pou pati lòtbò (vwayajé )
-pou échanjé évè onlo moun
-pou ni plis chans adan domenn pwofésyonèl
-pou wouvè lèspwi an-nou asi dòt mès é labitid a dòt péyi.
-pou amélyoré sa nou ka kriyé « kapasité kognitiv « an-nou (mémwa,jan pou nou palé, latansyon, konsantrasyon…)
Tousa rézon pou fè nou konpwann sa entérésan divini poliglòt.
Twazyèm lang é kilti Éwokaribéyenn-pangnòl
